عناوین "ثقه الاسلام" ، "حجت الاسلام"، "آیت الله" و ... از کجا آمده اند؟

القابی مانند "حجت الاسلام" و "آیت الله" و ... سابقه‌ای طولانی ندارند و از حدود صدوپنجاه سال پیش مورد استفاده قرار گرفته است. این عناوین، عنوان‌های رسمی و اعطایی نیستند بلکه بیشتر جنبه عرفی دارند. لکن می توان یک تقسیم‌بندی کلی برای آنها تعیین کرد:
۱.   ثقه‌الاسلام: به معنی«مورد وثوق و اطمینان برای اسلام» است. این عنوان برای نخستین بار در سده ۴ قمری برای محمد بن یعقوب کلینی به کار رفت. محمد بن یعقوب کلینی در نزد همه طوائف اسلامی مقبول بود یعنی شیعه و سنی به او مراجعه می کردند و روی همین اصل به ثقه الاسلام شهرت یافت اما امروزه این عنوان به کسانی اطلاق می‌شود که به تازگی به کسوت طلبگی در آمده‌اند و  حتی  لباس روحانی هم به تن ندارند.
۲.    حجت الاسلام : به معنی «دلیل و برهان اسلام»؛ از لقب "حجت الاسلام و المسلمین" مقداری  پایین‌تر است و به کسانی که تازه از مرحله ثقه‌الاسلامی ارتقا پیدا کرده و ملبس به لباس روحانیت شده‌اند اطلاق می‌شود. جالب آنکه عنوان «حجه الاسلام» برای نخستین بار برای  فیلسوف بزرگ امام محمد غزالی به کار رفته  بود.
۳. حجت‌الاسلام والمسلمین : به معنی «دلیل و برهان و راهنمای اسلام و مسلمین»؛  به اکثریت قشر روحانی اطلاق می‌شود که لباس روحانیت به تن دارند، مراحل مقدماتی تحصیلات حوزوی را گذرانده‌اند و در سطوح عالیه دروس حوزوی نیز یا مشغول به تحصیلند و یا آن را به اتمام رسانده‌اند ولی به درجه اجتهاد نائل نگردیده‌اند.
۴.   آیت الله: در سده هشت هجری قمری عنوان علامه و "آیت الله" برای حسن بن یوسف حلی به کار رفت که معروف به علامه حلی است  تا قرن چهاردهم هجری، فقط علامه حلی را آیت الله می نامیدند. در اوایل قرن چهاردهم هجری نخستین بار سید محمدمهدی بحرالعلوم آیت الله خوانده شد. چند دهه پس از آن شیخ مرتضی انصاری و سید محمدحسن شیرازی آیت الله خوانده شدند. مورخان مشروطه، «آیت الله» را بر آخوند ملا کاظم خراسانی و دیگران اطلاق کردند. پیش از این همه مراجع را حجه الاسلام می نامیدند. امروزه به روحانیونی گفته می‌شود که سطوح عالی حوزوی را به اتمام رسانده و در یک یا چند باب فقهی صاحب‌نظر شده‌‌اند و به اصطلاح به درجه اجتهاد رسیده‌اند. این افراد در فروع دین مجاز به تقلید از مرجع تقلید نیستند و باید از خودشان تقلید کنند اما کسی هم نمی‌تواند از آنان تقلید کند.
۵. آیت الله العظمی: پس از تشکیل حوزه علمیه قم توسط شیخ عبدالکریم حائری، شماری از فقهای بزرگ که در آن گرد آمدند، آیت الله لقب یافتند و به تدریج معدودی از آنها آیت الله العظمی نامیده شدند. امروزه مقصود از اصطلاح "آیت الله العظمی" علمایی است که مدتی پس از رسیدن به درجه اجتهاد، به مقام مرجعیت شیعه می‌رسند و به عنوان مرجع تقلید شناخته می‌شوند.

RF:http://www.movarekhan.com